Bầu cử Mỹ và tương lai quan hệ Việt - Mỹ

Theo tác giả bài báo, đến thời điểm này đã có thể dự đoán cuộc đua vào Nhà Trắng năm nay sẽ diễn ra giữa bà Hillary Clinton và tỷ phú Donald Trump. Trong bối cảnh đó, việc dự báo quan hệ Mỹ - Việt Nam dưới thời chính quyền Hillary Clinton hoặc Donald Trump có ý nghĩa quan trọng không chỉ đối với hai nước, mà còn đối với cả cộng đồng quốc tế, nhất là khi Việt Nam đang có vai trò quan trọng trong các vấn đề toàn cầu như an ninh hàng hải và tranh chấp ở Biển Đông.

Tác giả nhận định nếu trở thành Tổng thống, bà Clinton nhiều khả năng tiếp tục cách tiếp cận của Tổng thống Obama đối với Việt Nam, thậm chí sẽ tăng cường hơn nữa quan hệ hợp tác giữa Washington và Hà Nội. Về kinh tế, bà Clinton sẽ tìm cách mở rộng các thỏa thuận thương mại của Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương như đã từng làm với Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) trong thời gian bà giữ chức Ngoại trưởng.

Khi đứng đầu ngành ngoại giao Mỹ, bà Clinton được biết đến như một thành viên nội các thuộc phe “diều hâu” khi ủng hộ can thiệp vào Libya, tăng cường can thiệp vào Syria. Do đó, bà Clinton có thể sẽ cứng rắn hơn ông Obama trong các chính sách đối với châu Á-Thái Bình Dương.

Bà cũng là người hiểu rõ vấn đề Biển Đông khi từng khẳng định “phản đối sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực của bất kỳ bên nào ở khu vực Biển Đông”, chỉ trích yêu sách “đường chín đoạn” của Trung Quốc, yêu cầu các bên liên quan tôn trọng luật pháp quốc tế. Như vậy, có lý do để tin tưởng bà sẽ tiếp tục mở rộng quan hệ song phương với Việt Nam, thúc đẩy vai trò của các tổ chức đa phương như Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) trong vấn đề Biển Đông, và duy trì mạnh mẽ quyền tự do hàng hải và hàng không ở khu vực.

Trong trường hợp tỷ phú Donald Trump trở thành Tổng thống thứ 46 của nước Mỹ, chuyên gia Almond cho rằng có thể kỳ vọng những điều không thể ngờ. Về cơ bản, ông Trump sẽ theo đuổi chính sách “Nước Mỹ trên hết”, xa rời các quy chuẩn thông thường của chính sách đối ngoại Mỹ. Với Việt Nam và châu Á-Thái Bình Dương, có ít nhất 4 điểm mà chính quyền Trump sẽ điều chỉnh.

Thứ nhất, về thương mại, ông Trump phản đối các hiệp định thương mại song phương, miêu tả TPP là một thỏa thuận “khủng khiếp”. Ông cũng nghi ngờ cả Tổ chức Thương mại Thế giới và cam kết sẽ tiến hành các biện pháp trả đũa đối với Trung Quốc. Cách tiếp cận trên có thể sẽ được mở rộng ra đối với các đối tác khác mà Mỹ đang bị thâm hụt thương mại, bao gồm cả Việt Nam.

Thứ hai, ông Trump chỉ trích vai trò của hệ thống đồng minh toàn cầu của Mỹ, từ Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) tới các đồng minh ở Thái Bình Dương. Ông Trump cho rằng các đồng minh của Mỹ cần gánh vác nhiều hơn, thậm chí có thể hủy bỏ mối quan hệ đồng minh nếu quá tốn kém.

Thứ ba, ông Trump khẳng định sẽ không can thiệp vào các xung đột không trực tiếp đe dọa an ninh của Mỹ. Ông Trump chưa đưa ra lập trường rõ ràng về Biển Đông, nhưng với việc Mỹ không có tuyên bố chủ quyền tại đây, rất có thể lập trường của ông sẽ là để Việt Nam và Philippines tự bảo vệ lợi ích của mình.

Thứ tư, ông Trump nghi ngờ vai trò của Mỹ trong việc bảo vệ trật tự quốc tế, bao gồm cả các định chế quốc tế, duy trì tự do hàng hải, thúc đẩy các giá trị dân chủ, đóng vai trò trung gian trong các xung đột quốc tế. Không rõ chính sách “Nước Mỹ trên hết” của ông Trump có tiếp tục vai trò này hay không, nhưng có thể sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến các quan hệ quốc tế trong tương lai.

Trên đây mới chỉ là nhận định của một trong những chuyên gia chính trị có uy tín của Mỹ, không có gì đảm bảo hai nhân vật này khi lên nắm quyền sẽ không có những thay đổi chính sách. Nhưng một điều chắc chắn là dù ông Trump hay bà Clinton trở thành Tổng thống đều sẽ ảnh hưởng tới Việt Nam nói riêng và châu Á-Thái Bình Dương nói chung.